ΠΕΤΡΟΒΑΡΑΝΤΙΝ, 2016

ΚΕΡΚΥΡΑ - ΠΕΤΡΟΒΑΡΑΝΤΙΝ: Ο ΔΙΔΥΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

Εκείνο τον καιρό ο Ευγένιος της Σαβοΐας ήταν ήδη ο δοξασμένος στρατηλάτης της Ευρώπης. Έμελλε, κατά τον μήνα Αύγουστο του 1716, και με την ευλογία της Παναγίας των Χιονιών, να είναι αυτός που θα έδινε το καίριο κτύπημα στον Οθωμανικό στρατό στο Πετροβαραντίν της Ουγγαρίας (σημερινό προάστιο του Νόβι-Σαντ της βόρειας σημερινής Σερβίας).

Γάλλος ο Ευγένιος, δοξάσθηκε ως στρατηγός του Αυστριακού και Αψβουργικού στρατού (πολεμώντας ακόμη και εναντίον της Γαλλίας). Αρχηγός τώρα ενός πολυεθνικού Χριστιανικού στρατεύματος 75.000 στρατιωτών είχε απέναντί του, στο Πετροβαραντίν, ένα διπλάσιο Οθωμανικό στράτευμα, πολύ πιο συνεκτικό. Η συντριπτική νίκη του Ευρωπαϊκού στρατού επί του Οθωμανικού (και Μουσουλμανικού) στο Πετροβαραντίν είναι της ίδιας συμβολικής αξίας της μάχης του Πουατιέ (όπου το 732 ανακόπηκε η Αραβική, Μουσουλμανική επέκταση προς την Ευρώπη).

Η ήττα των Οθωμανών θα συμπληρωνόταν λίγες ημέρες μετά, στην Κέρκυρα. Η πολιορκία του νησιού, εκ μέρους του Οθωμανικού στόλου και 30.000 Οθωμανών στρατιωτών, θα λυόταν υπό την πίεση της ηρωικής αντίστασης Κερκυραίων και Ευρωπαίων που συστρατεύθηκαν υπό τον γενναίο και ικανό στρατηγό Σουλεμβούργο (ορισθέντα από τον Δόγη της Βενετίας τη υποδείξει του Ευγενίου) και βεβαίως με την ευλογία του Αγίου-Προστάτη του νησιού (στον οποίο αποδόθηκε η καταλυτική για την τελική έκβαση καταιγίδα των ημερών). Θα ακολουθούσε η επιτυχής πολιορκία του φρουρίου του Βελιγραδίου εκ μέρους του προελαύνοντος στρατού του Ευγενίου.

Η συνθήκη του Πασσάροβιτς, το 1718, θα επισφράγιζε την πολεμική αυτή περίοδο, αναδεικνύοντας ως νικήτρια την Αυστριακή αυτοκρατορία έναντι της Οθωμανικής, αλλά επίσης ως νικήτρια την Οθωμανική έναντι της Βενετικής. Ηττημένη η Βενετία, που, αν και κράτησε την Κέρκυρα, απώλεσε την Πελοπόννησο. Ηττημένη η Τουρκία, που αν και κέρδισε την Πελοπόννησο, έχασε οριστικά την εγγύτητα προς την δυτική Ευρώπη μέσω Ουγγαρίας. Η Τουρκία δεν θα απειλήσει ξανά την Ευρώπη. (Η δε Βενετία θα μπει σε τροχιά παρακμής – μέχρι την τελική της πτώση, το 1797.)

Αν σκεφθούμε ότι η Οθωμανική δεσποτεία αποτελεί εκείνο τον καιρό τον μεγάλο ιδεολογικό αντίπαλο των πεφωτισμένων του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού (π.χ. ο Μοντεσκιέ, στο Πνεύμα των Νόμων, ορίζει ρητώς την «Τουρκία» ως αντιπαράδειγμα, δηλαδή ως αυτό που δεν πρέπει ποτέ να γίνει η Ευρώπη), καταλαβαίνουμε τον πολιτικό συμβολισμό της ήττας των Οθωμανών σε Κέρκυρα και Πετροβαραντίν. Η δεσποτεία είναι αυτή που ηττήθηκε και ο 18ος αιώνας θα ήταν για την λυτρωθείσα Ευρώπη ο «αιώνας του Διαφωτισμού». Η ιστορία θα είχε πάρει άλλη τροπή, αν το αποτέλεσμα των δύο δίδυμων αυτών μαχών ήταν διαφορετικό.

Στο μέτωπο και στα μετόπισθεν, οι εμπόλεμοι είχαν πλήρη συνείδηση του υψηλού πολιτικο-θρησκευτικού διακυβεύματος (αν και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι στρατιώτες, κατά τα ήθη της εποχής, ήσαν μισθοφόροι!). Μπορεί ο Μοντεσκιέ και οι λοιποί philosophes στο μακρινό Παρίσι να σκέφτονταν κοσμικά, όμως όλοι όσοι άκουσαν το βόλι πάνω από το κεφάλι τους (μισθοφόροι ή μη) επικαλέσθηκαν αμέσως την θεία παρέμβαση. Και γνώριζαν όλοι ποια πίστη με ποια πολεμούσαν.

Υστ. 1. Είναι βέβαιον ότι ο Μοντεσκιέ ασκούσε κριτική στον δεσποτικό «Τούρκο» για να ακούει ο Λουδοβίκος. Όπως είναι βέβαιον ότι συγκρινόμενες τότε οι κοινωνίες έδειχναν ότι σε πολλά πράγματα (π.χ. καθαριότητα!) οι Οθωμανοί υπερείχαν. Όμως, ήδη διαφαινόταν πού βρισκόταν η στασιμότητα και πού η πρόοδος.

Υστ. 2. Οι Έλληνες της Πελοποννήσου τάχθηκαν μαχητικώς υπέρ των Τούρκων και κατά των αυταρχικών και αυθαιρέτων Βενετών. Η αφήγηση στην ιστορία δεν μπορεί ποτέ να είναι απλοϊκά σχηματική.

Υστ. 3. Η Παναγία των Χιονιών (το προσωνύμιο εκ του χιονιού που έπεσε στο πεδίο της μάχης, Αύγουστο μήνα!) τιμάται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες στην ομώνυμη εκκλησία που χτίσθηκε στον τόπο της μάχης. Πρόκειται για την μόνη εκκλησία στην Ευρώπη (με βωμό ορθόδοξο και βωμό καθολικό) που τιμάται από Ορθοδόξους και Καθολικούς. 

Υστ. 4. Ήδη από το 1453, ο σουλτάνος, φέροντας πλέον και τον τίτλο του Αυτοκράτορα της Ρώμης, διεκδικούσε ως δική του κληρονομιά την πάλαι ποτέ Ρωμαϊκή οικουμενικότητα. Δύο φορές (1529 και 1683) σταμάτησε έξω από την Βιέννη, έδρα του Γερμανού Ρωμαίου αυτοκράτορα. Η τρίτη ήταν αυτή του 1716. Περίπου 500 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βιέννης. (Όσα και η Βενετία νοτιοδυτικά της Βιέννης.) (Προφανώς, πέραν των τίτλων, τον σουλτάνο, το 1716, ενδιέφερε πιο άμεσα η ανάκτηση της πλούσιας σε γη και φοροδοτική ικανότητα Ουγγαρίας, την οποίαν είχε απολέσει με την συνθήκη του Κάρλοβιτς, το 1699.

Ενημέρωση 6/8/2016