92. ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: ΑΣΥΜΜ. ΑΠΕΙΛΕΣ, 2007

ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: ΠΕΡΙ ΑΣΥΜΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΩΝ ΑΠΕΙΛΩΝ

     Σύμφωνα με την στρατηγική ορολογία, ασύμμετρη είναι η απειλή κατά την οποία εξαιρετικά μικρά μέσα (πχ. δυο-τρεις τρομοκράτες) μπορούν να επιτύχουν εξαιρετικά μεγάλα αποτελέσματα (π.χ.. κατάλυση ενός ολόκληρου κράτους). Αυτή η έννοια της ασυμμετρίας είναι δάνειο από την φυσικομαθηματική επιστήμη του χάους (και τις χαρακτηριστικές της μη γραμμικές συναρτήσεις). Το φυσικομαθηματικό χάος είναι αποτέλεσμα της ασυμμετρίας μεταξύ μιας απειροελάχιστης μεταβολής αρχικών συνθηκών και μιας τρομακτικά μεγάλης μεταβολής των τελικών συνθηκών. Το χάος παρατηρείται στο σύμπαν (και γύρω από αυτό το συμπαντικό χάος ερίζουν οπαδοί της αυστηρής αιτιοκρατίας και οπαδοί της έσχατης απροσδιοριστίας). Η ασυμμετρία του συμπαντικού χάους έχει συγχρόνως μια εξίσου ενδιαφέρουσα δεύτερη σημασία, αυτή του ενός και μοναδικού βέλους του χρόνου: δεν υπάρχει επιστροφή στο χθες. Τα πράγματα στο σύμπαν δεν εξελίσσονται ομαλά και αναλογικά, άρα δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω.

     Τι γίνεται, τώρα, με την κοινωνία; Όταν μικρές αλλαγές στο καθημερινό μας καταναλωτικό μοντέλο μπορούν να προκαλέσουν τεράστια περιβαλλοντική και άρα και κοινωνική ζημία, τότε έχουμε πράγματι ασύμμετρες απειλές – και δεν χρειάζεται να είμαστε θεωρητικοί για να το καταλάβουμε αυτό. Όταν ξεπερνιέται το όριο αντοχής του οικολογικού συστήματος, τότε η ισορροπία αποδεικνύεται ασταθής. Δηλαδή, μια μικρή διαταραχή μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Όλοι οι σοβαροί περιβαλλοντολόγοι διακηρύσσουν ότι κινδυνεύουμε  από μια τέτοια ανεξέλεγκτη κατάσταση, κατά την οποία θα κυριαρχήσουν ασύμμετρα φαινόμενα, κύριο χαρακτηριστικό των οποίων θα είναι η πλήρης αδυναμία επιστροφής στην χθεσινή οικολογική ισορροπία.

      Οι σύγχρονοι καταναλωτές δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο αυτής της ασυμμετρίας. Εξακολουθούν να καταναλώνουν το περιβάλλον σαν αυτό να ήταν ένα ακόμη καταναλωτικό αγαθό. Νομίζουν ότι, κάποια στιγμή κατά την οποία θα αποφασίσουν διαφορετικά, η επιστροφή στην αρχική ισορροπία θα είναι δυνατή και εύκολη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το πρώτο που θα πρέπει να διδαχθούν οι σύγχρονοι καταναλωτές, για να πάψουν να είναι καταναλωτές και να γίνουν πολίτες, είναι το νόημα της βαθύτατης σημερινής περιβαλλοντικής ασυμμετρίας.

      Ως προς την συγκυριακή, τώρα, διατύπωση της πρόσφατης κυβερνητικής κατηγορίας περί ασύμμετρης απειλής κατά της χώρας, με αφορμή τις πυρκαγιές των ημερών, υπάρχει η εξής παρατήρηση: Αν αποδειχθεί ότι τις πυρκαγιές τις έβαλαν δύο-τρεις τρομοκράτες, τότε έχουμε πράγματι να κάνουμε με ασύμμετρη σχέση μέσων και σκοπών. Αν όμως αποδειχθεί ότι ως οργανωμένη κοινωνία κάναμε παν το δυνατόν για να φθάσουμε εδώ που φθάσαμε, τότε έχουμε συμμετρική, συμμετρικότατη σχέση μέσων και σκοπών. Αν αποδειχθεί ότι την παρούσα εθνική συμφορά των πυρκαγιών, δηλαδή αυτό το ανείπωτο κοινωνικό και περιβαλλοντικό δράμα, προξένησαν εξαιρετικά μεγάλα μέσα, τότε αποδεικνύεται ότι η απειλή των ημερών δεν ήταν ασύμμετρη. αλλά συμμετρικότατη: πολύ μεγάλα μέσα με πολύ μεγάλα αποτελέσματα.

      Η κοινωνία μας είναι οργανωμένη στην βάση μιας συστηματικής αντιδασικής πολιτικής, δεύτερης και τρίτης εξοχικής κατοικίας, δηλαδή κατοικίας χρήσιμης για ένα μήνα τον χρόνο και εγκαταλελειμμένης για το υπόλοιπο του χρόνου. Το δάσος, γι αυτόν τον αστό ευκαιριακό κάτοικο, μετατρέπεται, από ζωντανό οργανισμό, που αναπνέει και βρυχάται και θέλει και φροντίδα και κλάδεμα και ξελόγγιασμα, σε ένα νεκρό, μεταφυσικό ντεκόρ, σε ένα πίνακα νεκρής φύσης των αστικών σπιτιών. Επειδή πίσω από τους νόμους που παρατίθενται στην επόμενη παράγραφο και που ευνόησαν τους χιλιάδες καταπατητές γης βρίσκονται χιλιάδες δήθεν αθώοι ψηφοφόροι, που μετήλθαν κάθε μέσου νομιμοποίησης των καταπατήσεων, θα αποφύγουμε να κάνουμε αναφορά σε κόμματα και συγκεκριμένες κυβερνήσεις. Η υπόθεση δεν αφορά μόνον κάποιες ηγεσίες. Αφορά όλους μας.

      Θα ξεκινήσουμε από το 1979. Με τον νόμο 998/1979 χαρακτηρίσθηκαν ως «χορτολιβαδικά» 25 εκατομμύρια στρέμματα δασικών εκτάσεων, αποδεσμευόμενα έτσι από τη προβλεπόμενη δασική προστασία. Ακολούθως, με τον νόμο 1734/1987 αποχαρακτηρίσθηκαν, από «δασικά», άλλα 45 εκατομμύρια στρέμματα. Το 1999 η κυβέρνηση εγκατέλειψε κάθε πρόνοια πρόληψης και συντονισμού κατά των δασικών πυρκαγιών, διαλύοντας τις οργανωμένες δυνάμεις δασοπυρόσβεσης. Το 2001, με τη συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 24, επιχειρήθηκε ο αποχαρακτηρισμός εκατομμυρίων στρεμμάτων δάσους. Το 2003, με το νόμο 3208/2003 έγινε πράξη ο ευρύτερος δυνατός αποχαρακτηρισμός. Την ίδια χρονιά, με τον νόμο 3127/2003, χαρίσθηκαν χιλιάδες δασικές εκτάσεις στους ίδιους τους καταπατητές που τις είχαν προηγούμενα τσιμεντοποιήσει. Το 2007, ψηφίσθηκε να αναθεωρηθούν τα περί δασών άρθρα 24 και 117 του Συντάγματος. Την ίδια χρονιά, με επίσημη αλλά αντιεπιστημονική μελέτη προτάθηκε ο αποχαρακτηρισμός του 30% του σημερινού δασικού πλούτου της χώρας.

      Αν σε όλο αυτό το ενεργό οπλοστάσιο προσθέσουμε και τις παραλείψεις του εθνικού νομοθέτη, τότε τα μέσα που διατέθηκαν για να φθάσουμε στην σημερινή κατάσταση είναι πολλά, πάρα πολλά. Παρά την σχετική ρητή συνταγματική επιταγή, είμαστε η μόνη χώρα χωρίς κτηματολόγιο, δασολόγιο και χωροταξικό σχεδιασμό. (Εδώ συνίσταται και η από δεκαετιών φιλοδασική στάση του Συμβουλίου Επικρατείας, που εκδίδει αποφάσεις εν αναμονή ενός νόμιμου δασολογίου, προκαλώντας αντιδράσεις στους καταπατητές.) Από την άλλη μεριά, τα κενά στην δασοπυρόσβεση και στην εν γένει προστασία του δάσους είναι χιλιάδες προσωπικού που θα κόστιζαν ένα ελάχιστο ποσοστό αυτού που θα κοστίσει η σημερινη ζημία!.

      Ξεκινήσαμε από την διευκρίνιση του τι είναι ασύμμετρο και τι συμμετρικό. Το κάναμε γιατί, με αφορμή μια  εύκολη κυβερνητική κατηγορία περί ασύμμετρης απειλής, μπορούμε  να ξεκινήσουμε κάποτε και στην χώρα μας να μιλάμε σοβαρά για πράγματα που αφορούν το μέλλον αυτής της κοινωνίας. Είμαστε ενεργά κομμάτια και των ασύμμετρων σχέσεων και των συμμετρικών, και ως απειλούμενοι αλλά και ως απειλές.

Ενημέρωση 2/9/2007

Αυγή 2/9/2007