ΔΙΣΣΟΙ ΛΟΓΟΙ, 2019

ΟΙ ΔΙΣΣΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Αντίδοτο στην στρατοπεδοποίηση της πολιτικής ζωής οι αρχαίοι δισσοί λόγοι (διττοί, το αντίθετο των μονών). Άσκηση συστηματική του σοφιστή Πρωταγόρα και των μαθητών του οι δισσοί λόγοι. Να ασκείται καθημερινά το ίδιο άτομο να αναπτύσσει για το ίδιο ζήτημα τα αντίθετα επιχειρήματα – δηλαδή και τα ‘υπέρ’ και τα ‘κατά’ συγχρόνως. Έτσι, ο αντίπαλος από εχθρός θα γίνει συνομιλητής και θα παύσει ο φανατισμός της «μιας και μοναδικής αλήθειας» να χύνει την μέλαινα χολή του στο σώμα και την κοινωνία.

Να βάλεις, ας πούμε, ως πνευματική δοκιμασία, τον Μητσοτάκη να επιχειρηματολογεί και υπέρ και κατά του καπιταλισμού. Να βάλεις τον Κουτσούμπα να επιχειρηματολογεί και υπέρ και κατά του κομμουνισμού. Να βάλεις τον Τσίπρα να επιχειρηματολογεί υπέρ Γεννηματά και την Γεννηματά υπέρ Τσίπρα. Να βάλεις τον Μιχαλολιάκο να επιχειρηματολογεί και κατά και υπέρ των προσφύγων. (Αυτό, βεβαίως, για όλη την Χ.Α., αποκλείεται λόγω εξαιρετικά υπερβάλλουσας χολής.) Και να βάλεις και τον Αμβρόσιο να επιχειρηματολογεί και κατά και υπέρ των ομοφυλοφίλων. (Κι αυτό αποκλείεται για τον ίδιο λόγο – άσε που τους έχει στείλει αμετακλήτως στον διάβολο.) Τέλος, να βάλεις τον Πορτοσάλτε απέναντι στην Ακριβοπούλου, με τον πρώτο υπέρ ΣΥΡΙΖΑ και την δεύτερη υπέρ ΝΔ. Κανείς εκ των ομιλητών αυτών, που θα θελήσουν να περάσουν την δοκιμασία, δεν θα τολμήσει να χρησιμοποιήσει λόγο υβριστικό ή μειωτικό κατά της άλλης άποψης, διότι η άλλη άποψη θα είναι στην πραγματικότητα η δική του άποψη. Θα κατανοούσαν έτσι όλοι τι επιτέλους προσπαθούν να τους πουν οι ιδεολογικοί τους αντίπαλοι και, σε τελική ανάλυση, η υποστήριξη της άποψης θα ήταν μέρος διαλόγου και όχι παράλληλων μονολόγων.

Ο Πλάτων, ο φιλόσοφος που ήθελε τους φιλοσόφους βασιλείς και τους βασιλείς φιλοσόφους, εξόρισε κάποτε τους ποιητές από την ιδανική πολιτεία του (Πολιτεία, 398a). Εξαίρεση αποτέλεσαν οι ποιητές που θα προσφέρονταν να γίνουν υμνητές του καθεστώτος (Πολιτεία, 607a). Γνώριζε την απόλυτη αλήθεια ο Πλάτων και δεν ανεχόταν την αμφισημία και πολυσημία της τραγικής ποίησης. Ομοίως, όπως ξέρουμε από τους πλατωνικούς διαλόγους, ο Πλάτων δεν ανεχόταν τους δισσούς λόγους των Σοφιστών, αυτών των φοβερών ιδεολογικών αντιπάλων του, που, μαζί με τους ποιητές και τους ρήτορες, αποτέλεσαν την ψυχή της Αθηναϊκής δημοκρατίας – αν και οι ίδιοι ως επήλυδες μετείχαν σ’ αυτήν μόνον ως δάσκαλοι και λογογράφοι.

Οι δισσοί λόγοι είναι πράγματι οι λόγοι της δημοκρατίας. Οι μονοί λόγοι και μονόλογοι είναι οι λόγοι των τυραννιών, των αυτοκρατοριών, και, στους Νέους Χρόνους, των κάθε είδους ολοκληρωτισμών.  Απαξίωση των δισσών λόγων προοιωνίζεται κατάργηση της δημοκρατίας και ταυτόχρονη εμφάνιση ανελεύθερων δομών ενιαίας σκέψης.

Ενημέρωση 3/5/2019