86. ΑΣΕΔΙΟ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΩΝ, 2006

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΣΕΔΙΟΥ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΩΝ

      Στην μοίρα της γραπτής τοπικής ιστορίας είναι να παραλείπονται (λόγω τοπικισμού;) οι διεθνείς και παγκόσμιες διαστάσεις κάποιων τοπικών γεγονότων. Για την Κέρκυρα, το σημαντικότερο τοπικό γεγονός παγκόσμιας σημασίας είναι αυτό που διαδραματίσθηκε τον Αύγουστο του 1716. Η σπουδή των Κερκυραίων να αποδώσουν την φυγή των Τούρκων, μετά από παρατεταμένη και σκληρή πολιορκία, σε θαύμα  έκανε τους τοπικούς ιστορικούς να υποτιμήσουν την ευρύτερη σημασία του γεγονότος καθώς και την συσχέτισή του με ένα άλλο γεγονός που συνέβη τον ίδιο ακριβώς καιρό, βορειότερα.

      Στην Κέρκυρα, στις 22 Αυγούστου 1716 (π.η.), και στο ουγγρικό Πετερβάρντιν,  λίγες ημέρες πριν, στις 5 Αυγούστου 1716 (π.η.), γράφτηκε η τελευταία πράξη της τουρκικής-οθωμανικής επεκτατικότητας προς την Δύση.  Επρόκειτο, εκ μέρους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, περί ενός κοινού σχεδίου κατά Βενετίας και Βιέννης. Αφορμή τα αμφισβητούμενα θαλάσσια (στο Ιόνιο) και χερσαία (στην Ουγγαρία) συμφέροντα. Κατάληξη η διπλή τουρκική ήττα, που έβαλε μακροπρόθεσμα την μεγάλη ισλαμική αυτοκρατορία σε τροχιά παρακμής. 

      Η Δύση, μετά από αυτό, θα έμπαινε στον Αιώνα των Φώτων ήσυχη από πλευράς απειλής εξ Ανατολών. Ο τελευταίος ιερός πόλεμος ήταν γεγονός: η τελευταία σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ανατολής, Χριστιανοσύνης και Ισλάμ, Σταυρού και Ημισελήνου, η τελευταία σταυροφορία (κηρυγμένη από τον Πάπα), το τελευταίο τζιχάντ (κηρυγμένο από τον Σουλτάνο-Χαλίφη).  Η Οθωμανική αυτοκρατορία θα ασχολείτο εφεξής με τα εγγύς της Βαλκάνια, ώσπου να γίνει ο ‘Μεγάλος Ασθενής’ της διπλωματίας του 19ου αιώνα. Δοξασμένοι δε στρατηγοί ο Ευγένιος της Σαβοΐας (η στρατιωτική ιδιοφυία της εποχής), αρχηγός ενός αυστριακού στρατού πολυεθνικής ευρωπαϊκής σύνθεσης 70.000 ανδρών, και ο γερμανός-πομερανός Ματθίας Ιωάννης Σουλεμβούργος, αρχηγός του βενετσιάνικου στρατού επίσης πολυεθνικής ευρωπαϊκής σύνθεσης 2600 ανδρών. (Απέναντί τους είχαν, αντίστοιχα, στρατούς 150.000 και 35.000 ανδρών).

      Για το ασέδιο των Κορυφών, την πολιορκία της Κέρκυρας, υπάρχει, από το 2001, η ομώνυμη εκτενής εργασία του Κερκυραίου ψυχιάτρου και ιστοριοδίφη Γεωργίου Αθανάσαινα, μεθοδική κατά την παρουσίαση των γεγονότων και εξαντλητική κατά την τεκμηρίωση. Ομοίως, υπάρχει, από το 1950, το μυθιστόρημα του απογόνου του Σουλεμβούργου, Βέρνερ φον ντερ Σούλεμπουργκ, Der Koening von Korfu (Ο Βασιλιάς της Κέρκυρας), που αναφέρεται στο μεγάλο αυτό γεγονός και τον ήρωά του.  Και, βεβαίως, υπάρχουν και κάμποσες αναφορές της εποχής. Αντιθέτως, για την μάχη του Πετερβάρντιν υπάρχει μια πλειάδα συστηματικών ιστορικών εργασιών. Κι όμως, τα δίδυμα αυτά γεγονότα, της Κέρκυρας και του Πετροβάρντεϊν, υπήρξαν της ιδίας ιστορικής σημασίας γεγονότα. Αν η Κέρκυρα έπεφτε, ο ισχυρός τουρκικός στόλος θα προχωρούσε προς την ανέτοιμη Βενετία, για να κλείσει η λαβίδα στην Βιέννη (αφού πρώτα πλευροκοπούσε τον στρατό του Ευγενίου), όπως προέβλεπε το τουρκικό σχέδιο. Η Ευρώπη, κατόπιν, θα ήταν μια άλλη Ευρώπη.

      Την αίσθηση, τόσο στο μέτωπο της Ουγγαρίας όσο και του Ιονίου, ότι η τουρκο-ευρωπαϊκή σύγκρουση των ημερών είχε κοσμοϊστορική σημασία δίνουν σωζόμενοι λόγοι και διάλογοι, όπως ο εξής:

-Δόγης της Βενετίας προς Σουλεμβούργο (επί τη αναλήψει της αρχιστρατηγίας του βενετσιάνικου στρατού από τον τελευταίο): Όταν θα έχετε εξασφαλίσει την καλή αμυντική κατάσταση του φρουρίου, σε ποιον θα αναθέσετε την υπεράσπισή του;

-Σουλεμβούργος: Την άμυνα της Κέρκυρας θα την αναλάβω εγώ ο ίδιος.

-Δόγης: Ως ανώτατος διοικητής δεν είσθε υποχρεωμένος να υπερασπισθείτε μια προκεχωρημένη θέση.

-Σουλεμβούργος: Είμαι υποχρεωμένος, όταν ξέρω ότι σ’ αυτήν την προκεχωρημένη θέση υπερασπίζομαι τα πάντα, την Βενετία, την Ευρώπη, την Χριστιανοσύνη. Εάν η Κέρκυρα πέσει, τότε ο Ευγένιος είναι χαμένος. Και τότε είναι και η Ευρώπη χαμένη. (Schulenburg 1950).   

      «Σύμφωνα με ανθρώπινα σταθμά, η Κέρκυρα έπρεπε να θεωρηθεί χαμένη. Η τουρκική δύναμη, που συγκεντρώθηκε απέναντι, στο Βουθρωτό, αριθμούσε 30.000 πεζούς, 3.000 ιππείς και 2.000 πυροβολητές. Επιπλέον, 460 μακρύκανα τηλεβόλα και 6.000 βραχύκανοι όλμοι, ενώ βουβάλια έσερναν κι άλλα κανόνια πάνω από τα βουνά της Αλβανίας και καμήλες κουβαλούσαν τεράστιες ποσότητες πυρομαχικών και λοιπού πολεμικού υλικού. Έναντι αυτών, ο Σουλεμβούργος παρέτασσε 1600 άνδρες, 140 πυροβόλα, 4 όλμους και 12 άλογα, κι όμως αποφάσισε να υπερασπισθεί την πόλη, με την πεποίθηση ότι κάθε μέρα που θα κρατούσε τα φρούρια περισσότερο, θα σήμαινε αποφασιστικό κέρδος για την προέλαση του Πρίγκηπα Ευγενίου στην Ουγγαρία εναντίον του κύριου όγκου των Τούρκων.» (Schulenburg 1950) Στους 1600 άνδρες, προστέθηκαν αργότερα και 1000 ακόμη Γερμανοί στρατιώτες και προστέθηκαν βεβαίως αμέσως και οι Κερκυραίοι, άνδρες και γυναίκες, Χριστιανοί και Εβραίοι, που αγωνίσθηκαν με μεγάλη γενναιότητα και αυτοθυσία μέχρις εσχάτων. 

      Γράφει ο Αθανάσαινας στην κατακλείδα του βιβλίου του: «Αναγνώστη, αν βρεθείς στις 11 Αυγούστου στην Κέρκυρα και παρακολουθήσεις την μεγάλη λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος, στάσου μπροστά στην κεντρική πύλη του Παλαιού Φρουρίου… και μνημόνευσε τον ηρωικό στρατάρχη Σούλεμπουργκ και όλους εκείνους τους Έλληνες, Βενετούς, Σκλαβούνους, Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους που έπεσαν για την σωτηρία τούτης της γωνιάς…»

      Υπάρχει, τέλος, μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση του Σπύρου Κατσαούνου για το θαύμα του Αγίου: «Ο Άγιος δεν βοήθησε άμεσα, ανεβαίνοντας στα τείχη για να κάνει τον επιλοχία. Θα ήταν σχεδόν βλασφημία να του αποδίδει κανείς κάτι τέτοιο. Βοήθησε όμως έμμεσα, με την ύπαρξή του, με την υπόστασή του, από την οποία όλοι αυτοί οι ταπεινοί απελπισμένοι έπαιρναν κουράγιο, υπομονή, εγκαρτέρηση και ελπίδα.»

      Ο τουρκικός στόλος αποχώρησε εσπευσμένα την μέρα ακριβώς που έφθασε το μαντάτο της τουρκικής καταστροφής στο Πετερβάρντεϊν. Την επομένη, ο ερχόμενος σε βοήθεια συμμαχικός ευρωπαϊκός (ισπανο-πορτογαλικός) στόλος θα έφερνε στην Κέρκυρα το ίδιο μαντάτο και στους δικούς μας.

Αυγή 12/8/2006

Ενημέρωση 13/8/2006